ในระหว่างบ้านเมืองเข้าสู่สงครามในอดีต พิษณุโลกอยู่ในช่วงเริ่มสร้างเมืองใหม่ที่เป็นเมืองพิษณุโลกในปัจจุบันนี้ ช่วงสงครามอินโดจีน,สงครามโลกครั้งที่สองที่บรรพบุรุษทราบดีถึงความเดือดร้อนไม่ได้สบายๆเช่นทุกวันนี้ ด้วยปัจจัยทั้ง4ยังไม่พร้อม โรคภัยไข้เจ็บมากมาย ต้องเสียชีวิต,เสียใจจากผลต่างๆเช่น การเดินทาง,การสื่อสารล่าช้า ,การขาดยารักษาโรค ,ขาดโรงพยาบาล ฯลฯ คนในอดีตรุ่นนั้นจดจำได้ดี ต้องฝ่าฟันกว่าจะมาเป็นทุกวันนี้ โดยบ้างท่านมิได้เล่าขานให้ลูกหลานฟัง ทำให้คนรุ่นปัจจุบันสบายเหมือนตกฟูก
เรามาทราบประวัติที่ถ่ายทอดในเอกสาร,ในวิจัยฯหลากหลายและสรุปคร่าวๆได้ประมาณนี้
บุคคลระดับประเทศที่สร้างสิ่งดีๆให้กับพิษณุโลก ช่วง2475-2500 เริ่มจากท่าน จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีสมัยนั้นท่านได้พัฒนาประเทศไทยและได้สร้างสิ่งสำคัญให้เมืองพิษณุโลกมากมาย คนในอดีตนั้นทราบดี ในการพัฒนาพิษณุโลกโดยเฉพาะเรื่องการพัฒนาเมืองในการส่งเสริมด้านการศึกษา ,การสนับสนุนด้านการค้าขายธุรกิจต่างๆ,ด้านการทหาร การป้องกันการยึดดินแดน จากประเทศมหาอำนาจ นำพาการเป็นส่วนหนึ่งของประเทศไทย มิให้ตกอยู่ภายใต้ประเทศมหาอำนาจต่างๆ การเป็นส่วนหนึ่งของ เสรีไทย การให้คนไทย เน้นความหมายของคำว่าชาติไทย จากคำว่าประเทศสยาม มาเป็นประเทศไทย ซึ่งมีความยากและต้อง
สร้างความเข้าใจเป็นอย่างยิ่งในเรื่องคำว่า”คนไท” ที่มีอยู่ทั่วๆโลก ความเป็นไทชาวไทในประเทศของเราที่อยู่ในช่วงลัทธิชาตินิยม,ลัทธิคลั่งชาติ ประเทศสยามคนไทหรือคนลาวในสยาม,คนจีนในสยาม จึงมาสรุปลงที่คนไทในประเทศไทย จึงสร้างการการดำเนินชีวิต ที่เป็นอัตตลักษณ์ของชาติไทยอย่างชัดเจน
ความเข้าใจคนในสมัยนั้นได้ให้นิยามเสมือนลัทธิที่หากจะพูดหนักคือลัทธิคลั่งชาติ การร้องเพลงชาติ ศิลปวัฒนธรรม ทุกวันพุทธช่วงบ่ายของข้าราชการ การแต่งเพลง,ร้องเพลง,แจกเอกสารที่ให้เชื่อรัฐในการปกครอง,การกำหนดวันสากลที่เห็นคือวันเด็ก,ปีใหม่สากลฯลฯ ให้เราทันต่ออารยะประเทศ อื่นๆอีกหลายเรื่องด้วยกัน แม้จะดูแล้วเกิด ความแบ่งแยกความเป็นชาติไทยเชื้อสายอื่น โดยเฉพาะจีน
แต่มีข้อดีให้คนรุ่นหลังมากมาย การปักหมุดชัดเจนไว้ก่อน(ลัทธิคลั่งชาติ) สู่ความเป็น นิสัยประจำชาติ คือการอะลุ่มอล่วย ลืมได้อย่างรวดเร็ว จึงเปิดใจยอมรับ ชาวต่างชาติ มาอาศัยและใช้ชีวิตในประเทศไทยได้อย่างกลมกลืนอยู่รวมอย่างอบอุ่น ร่วมสร้างชาติสร้างเมืองเช่น..พิษณุโลกของเรา
จอมพล.ป.ฯมอบที่ดินแก่สถานศึกษา,จอมพล.ป.ฯช่วยเหลืองบประมาณด้านต่างๆ ให้งบแก่พิษณุโลกเป็นพิเศษด้านการบริหารเมือง จนถึงงบความเดือดร้อนของไฟที่ไหม้มีอยู่เป็นประจำ จวบจนปีพ.ศ.2500 วันที่2มกราคม ไฟส่งพุทธกาล ความสูญเสียที่เกิดไฟใหม่ในครั้งใหญ่ ท่านจอมพล.ป.ฯ ได้ให้งบและมอบผังเมืองช่วยเหลือชาวพิษณุโลก งบสร้างอาคาร,สร้างถนน ฯลฯ กำหนดทิศทางการค้าขายให้ขายของที่จำเป็นการดำรงชีพ,ให้หันมากินอาหารเส้นๆเพื่อในยามขาดแคลน ฯลฯ อื่นๆอีกมากมาย
ประวัติฯเพียงเศษเสี้ยวที่มีบรรพบุรุษคนรุ่นเก่าก่อนได้ทำไว้ด้วยอุดมการณ์เพื่อให้ไว้ แก่คนรุ่นใหม่ที่ไม่เคยเหลียวหน้ามองหลังศึกษาประวัติศาสตร์ เรียนรู้และสรรเสริญเลย สิ่งต่างๆได้มาโดยง่ายจนเกิดเป็นความเคยชิน ไม่รู้ถึงอุปสรรค์ของการได้มา
..เห็นทีว่าพิษณุโลกของเราควรจะต้องมี ลัทธิคลั่งพิษณุโลก ให้ชัดเจนได้แล้วครับ “เมืองไทยของเรา….พิษณุโลกของพวกเรา”
กล้าณรงค์ ภักดิ์ประไพ
รถรางนำเที่ยวเมืองพิษณุโลก
10 กรกฏาคม 2556